Zwarte els

Is een kroonjuweel in Botanische Tuin De Kruidhof en de Hortus Nijmegen.

Alnus glutinosa heeft verschillende toepassingen in de bosbouw en de houtindustrie. Het oranje gekleurde hout is bestand tegen rot en wordt ook wel ‘Schotse mahonie’ genoemd. Elzenhout wordt onder water hard als steen. Het hout diende vroeger dan ook voor heipalen, funderingen, oeverbeschoeiingen en zinkstukken bij waterwerken. Tegenwoordig verwerkt men elzenhout tot triplex. Het hout maakt goede houtskool. Deze soort gebruikt men om bodemerosie tegen te gaan en als bodemverbeteraar (stikstof uit de lucht wordt namelijk omgezet in een bruikbare vorm). In de fruitteelt gebruikt als windscherm.

Het hout wordt gebruikt voor hakhout, heggen, en van oudsher voor sluisdeuren, molenstenen en drinkbakken, omdat het goed bestand is tegen voortdurende bevochtiging en uitdroging. Dit hout is eeuwenlang een belangrijke bron van Europees hardhout geweest, waarvan men voorwerpen sneed, zoals klompen.

De bladeren en de schors werden van oudsher gebruikt om kleurstoffen te maken.

Alnus glutinosa speelt ook een belangrijke rol in bijgeloof, vooral op het platteland, waar het wordt gebruikt om ongedierte uit de velden te weren tijdens het het zaaiseizoen. Wanneer een els net is gekapt is de kleur van het hout wit, maar vervolgens verandert dat. Eerst wordt het hout geel en dan oranjerood tot bijna bloedrood. Vroeger dachten mensen dat dit verschijnsel te maken had met het bloed van de duivel of van heksen die in de els zouden wonen.

De schors en bladeren van de boom hebben ook medicinale toepassingen, de schors is 'astringent', dus samentrekkend, en een afkooksel werd gebruikt als gorgeldrank tegen keelpijn. De bladeren konden dienen als kompres tegen zwellingen en ontstekingen.

Alnus glutinosa is waardevol voor wilde dieren, omdat de kegels geleidelijk open gaan en de zaden zich de hele winterperiode lang verspreiden. De zaden zijn een betrouwbare voedselbron voor zaadetende vogels zoals sijsjes en putters. Het wordt aanbevolen deze soort in windsingels te planten om dekking te bieden aan fazanten.

Elzenstuifmeel is matig allergeen en de zwarte els, die als een van de eerste boomsoorten al in de winter begint te bloeien, is dan ook een hooikoortsveroorzakende soort.