Gele kornoelje
Cornus mas
Kornoeljefamilie (Cornaceae)
Gevoelig
Van Kaukasus tot Zuid-Limburg
Bundeltjes gele bloempjes van deze bedreigde struik verschijnen al in februari voordat het blad uitloopt, en kunnen tot april blijven zitten. Jonge twijgen zijn groen. De bloempjes zijn een belangrijke nectar- en stuifmeelbron voor bijen en andere vroeg vliegende insecten. In september vallen de langwerpige, eetbare maar wrange en kersrode steenvruchten op.
Cornus mas is een oude tuinplant, vanaf de Romeinse tijd door Europa verspreid en nog steeds gekweekt. Oude kruidenboeken melden dat onrijpe vruchten werken tegen diarree. Nog altijd worden de vruchten ingelegd op azijn of tot jam verwerkt.
De soort komt van nature voor van de Kaukasus via Turkije en Zuidoost- en Midden-Europa tot, nog net, Zuid-Limburg. Wilde exemplaren bloeien een paar weken later dan gekweekte.
Lees meer »Aanwezig in:
Hortus Botanicus AmsterdamHortus Alkmaar
Historische Tuin Aalsmeer
Hortus botanicus Leiden
Botanische Tuinen Universiteit Utrecht
Trompenburg Tuinen en Arboretum
Botanische Tuin Arboretum Oudenbosch
Hortus botanicus Haren / Groningen
Arboretum Poort Bulten
Botanische Tuin De Kruidhof
Nederlands Openluchtmuseum
ARTIS
Thema's
Is een kroonjuweel in het Nederlands Openluchtmuseum.
De bloemetjes zijn een belangrijke bron van nectar en stuifmeel voor bijen en andere vroegvliegende insecten.
Tot in de 20e eeuw kenden veel Nederlandse landschappen heggen en houtwallen van vooral meidoorn- en sleedoornstruiken, met daartussen gele kornoelje en veel andere soorten (ook bomen, zoals es, eik en wilg). Daarin leefden struweelvogels zoals grasmussen, braamsluipers, geelgorzen, kneuen en heggenmussen.
De gele kornoelje heeft in september opvallend kersrode, langwerpige steenvruchten die (mits rijp) eetbaar zijn, maar wel wrang. De smaak en grootte hangen af van de groeiplaats. De vruchten worden ingelegd op azijn of tot jam verwerkt. In Turkije maakt men 'kizilcik': de vruchten ingelegd op azijn in hout. Ook de kornoeljedrank 'ilserbet' komt uit Turkije. Uit Frankrijk komt de 'vin de cornouille'.
De vruchten bevatten looistoffen. Wordt veel toegepast bij problemen met maag- en darmstelsel en bij koorts. Wordt ook toegepast bij de behandeling van cholera.
De geroosterde en verpoederde zaden van de kornoeljebes hebben een vanille-aroma. De zaden gemengd met echte koffiebonen zijn de smaakmaker van de 'Weense koffie'. De ´fez´ (Arabisch hoofddeksel') werd vroeger rood gekleurd met kornoeljesap.
Details
| Omschrijving: | Struik, tot 6 m. |
|---|---|
| Streeknaam: | Fries: giele kornelle |
| Verspreiding: | Zuidwest-azië, zuidoost- en midden-europa en in de kaukasus noordelijk tot in nederland |
| Leefgebied: | Loofbossen en kalkhellingbossen, struwelen, houtwallen, hellingen, rotsen en bermen van holle wegen. |
| Jaarcyclus: | Bladverliezende vaste plant, bloeit meermalig |
| Winterhardheid: | Tot -20 °c |
| Bloeiperiode: | Februari - maart |
| Bloemkleur: | Geel |
| Notities bloemen: | De bloemen verschijnen voor de bladeren. de bloemen staan in okselstandige schermen met vier gelige omwindselbladen. |
| Vruchtperiode: | Augustus - september |
| Vruchtkleur: | Rood |
| Notities vruchten: | Rode steenvrucht. |
| Op z'n mooist: | Februari - maart |
Bronnen
http://www.floron.nl/publicaties/rode-lijst-2012,http://www.drachtplanten.nl/,
https://www.rhs.org.uk/Plants/4399/i-Cornus-mas-i/Details,
http://wilde-planten.nl/gele%20kornoelje.htm,
www.floravannederland.nl/planten/gele_kornoelje,
https://pfaf.org/user/plant.aspx?latinname=Cornus+mas,
https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze,
Geneeskrachtige planten - Nederlands Openlucht museum 2005, Dendrologie van de lage landen - Jan de Koning en Wim van den Broek, Heukels flora 13: pag. 449