Grote lisdodde
Typha latifolia
Lisdoddefamilie (Typhaceae)
![Thans niet bedreigd](https://cordianvbtapi.botanischetuinen.nl/img/status_icons/FLORON/TNB.png)
![Plant met link naar vogels](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/BIR.png)
![Kampioen](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/CHA.png)
![Voedselplant](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/FOO.png)
![Plant met link naar geschiedenis](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/HIS.png)
![Geneeskrachtige plant](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/MED.png)
![Grondstof](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/NAR.png)
![Pas op!](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/PRE.png)
Voedselrijke sigaren
Typha latifolia, of grote lisdodde, is een bekende oeverplant die te herkennen is aan de dikke, bruine 'sigaren'. De plant groeit tot ruim twee meter hoog met lange, grote bladeren. Typha komt van het Griekse ‘tiphos’ (moeras), of van het Griekse ‘typhoo’ (roken), vanwege het vroegere gebruik van de bloeikolven om smeulend vuur aan te houden. Latifolia betekent 'met brede bladeren'.
De van juni tot juli bloeiende planten staan het liefst langs en in kleine poelen, bijvoorbeeld in de oksels van klaverbladen van autosnelwegen en in door de mens gecreëerde half natuurlijke wateren. Na de bloei verwaait het zaadpluis in de wind. De meerjarige planten hebben een lange levensduur en produceren erg veel zaad. Deze combinatie van eigenschappen is heel opmerkelijk in de natuur. De plant kan zich onder gunstige omstandigheden door middel van zijn wortelstokken snel verspreiden en speelt vaak een belangrijke rol bij het verlanden van ondiep water.
De grote lisdodde wordt op allerlei manieren verwerkt; van voedsel, olie en medicijn tot dakbedekking, kussenvulling of voor het maken van papier. Omdat de plant vervuiling uit het water opneemt, worden ze tegenwoordig vaak ingezet als helofytenfilter voor het zuiveren van afvalwater.
Thema's
![Plant met link naar vogels](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/BIR.png)
Typha trekt vogels aan die op zoek zijn naar zaden.
![Kampioen](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/CHA.png)
Eén hectare Typha levert 8 ton meel op uit de wortels.
![Voedselplant](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/FOO.png)
De wortels worden zowel rauw als gekookt gegeten. In het laatste geval worden ze als aardappels gegeten. Ze kunnen ook in de week gezet worden en dan gekookt, wat een zoete siroop oplevert. De wortels kunnen gedroogd worden en vermalen tot meel, dat rijk is aan eiwit. Dit kan gemengd worden met tarwemeel waarna het geschikt is voor het maken van brood, koekjes enz. Typha kan het beste geoogst worden van de late herfst tot het vroege voorjaar omdat het dan het meeste zetmeel bevat. Jonge scheuten kunnen in de lente rauw of gekookt gegeten worden en smaken naar komkommer. De onrijpe bloemaar kan rauw of gekookt gegeten worden en je kunt er soep van maken. De smaak is maisachtig. De zaden zijn rauw of gekookt eetbaar, maar ze zijn erg klein en onhandelbaar. De smaak daarentegen is aangenaam nootachtig. De zaden kunnen vermalen worden tot bloem en gebruikt voor het maken van koekjes, cakes etc. Een eetbare olie kan gewonnen worden uit de zaden, maar omdat die zo klein zijn, wordt dat vrijwel nooit gedaan. Het stuifmeel is rauw en gekookt eetbaar en kan gebruikt worden als een eiwitrijke toevoeging aan bloem bij het maken van brood, pap en dergelijke. Het kan ook zó gegeten worden met de jonge bloemen, wat veel praktischer is.
![Plant met link naar geschiedenis](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/HIS.png)
Typha komt van het Griekse tiphos (moeras), dus een moerasplant of van het Griekse typhoo (roken), vanwege het vroegere gebruik van de bloeikolven om smeulend vuur aan te houden. Latifolia betekent 'met brede bladen'.
![Geneeskrachtige plant](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/MED.png)
De olie en bladeren van Typha kennen meerdere medicinale toepassingen bijvoorbeeld: bloedverdunnend, vochtafdrijvend, ontsmettend, wormafdrijvend en bloedstelpend.
![Grondstof](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/NAR.png)
De bladeren en stengels van Typha zijn geschikt voor het maken van strodaken, papier, matjes, stoelbekleding, hoeden enz. Ze zijn heel geschikt voor op de composthoop of als biobrandstof. De pulp van Typha kan worden gebruikt als kunstzijde. De stengels kunnen gebruikt worden als bieskaarsen. De vrouwelijke bloemen leveren uitstekende tondels en kunnen aangestoken worden door de vonk van een vuursteentje. Vezels worden gewonnen uit de bloeistengels en de bloemen. Vezels van de bladeren kunnen gebruikt worden voor het maken van papier. Het pluis van de vruchten worden gebruikt als kussenvulling. Het pluis heeft een goede isolerende werking en een prima drijfvermogen en werd ook gebruikt als verband en voering van luiers. Het stuifmeel is licht ontvlambaar en wordt gebruikt voor het maken van vuurwerk.
![Pas op!](https://botanischetuinen.nl/themes/nvbt/assets/images/theme_icons/PRE.png)
Bij de oogst van deze planten moet men goed opletten of ze uit schone gebieden komen, omdat ze in staat zijn grote hoeveelheden gifstoffen uit water en bodem op te nemen. Typha wordt soms zelfs speciaal aangeplant in gebieden met milieuverontreinigende stoffen om dienst te doen als helofytenfilter voor het zuiveren van afvalwater.
Details
Omschrijving: | Overige kruidachtige planten, 1 - 2,50 m., eenslachtig. |
---|---|
Verspreiding: | Het areaal van grote lisdodde omvat europa, noord-azië, noord-afrika, noord-amerika tot in de tropen en australië. |
Leefgebied: | In water tot 15 cm diep. in vijvers, meren, sloten, langzaam stromende beekjes enz. |
Jaarcyclus: | Vaste planten, inclusief bomen en struiken |
Winterhardheid: | Kouder dan -20 °c |
Bloeiperiode: | Juni - juli |
Bloemkleur: | Bruin, zwart |
Notities bloemen: | Bloemen dicht opeen in cilindervormige aren, de onderste aar (bij rijpheid zwartachtig bruin) met vrouwelijke en de bovenste met mannelijke bloemen. |
Vruchtperiode: | Augustus - oktober |
Vruchtkleur: | Bruin |
Notities vruchten: | Een eenzadige dopvrucht of nootje met vruchtpluis. |
Op z'n mooist: | Juni - september |
Bronnen
http://www.floravannederland.nl/planten/grote_lisdodde/,Heukels Flora van Nederland, Ruud van der Meijden,
http://www.pfaf.org/user/plant.aspx?LatinName=Typha+latifolia,
http://www.iucnredlist.org/details/164165/0,
https://wilde-planten.nl/grote%20lisdodde.htm,
www.floravannederland.nl/planten/grote_lisdodde/,
http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&id=454&menuentry=soorten